Mustafa Kemal Kürd Sorununu Çözmek İçin Çaba Harcadı mı?

Erzurum ve Sivas Kongrelerde benzeri kararlar aldırdı.1921'de 1.mecliste "Kürdlerin ırki toplumsal ve coğrafi hukuka göre güvence getirimesi"ni savunmasına rağmen, verilen bütün sözler unutuldu ve 1924'te Kürd'leri yok sayan anayasayı 2.meclise kabul ettirdi. Bunları yapabilmek o dönem için "çok çaba" gerektiriyordu.

Adnan Güllüoğlu

01.02.2022, Sal | 21:29

Mustafa Kemal Kürd Sorununu Çözmek İçin Çaba Harcadı mı?
Makaleyi Paylaş

HDP Eş Genel Başkanı Prof. Mithat Sancar "M. Kemal Paşa Kürd sorununu çözmek için ciddi çaba harcandı" diyor. 1938'de yaşamını yitiren bir liderin yaptıklarını gelecek topluma ders olabilmesi için doğru anlatmak gerekir. "Çok çaba harcadı" diyerek çabalarını anlatmamak büyük eksiklik.

M. Kemal gerçekten o günün koşullarında Kürd sorununu çözmek için çok çaba harcandı. Nasıl, ne için ve neler yapılarak caba harcandığını bilmek doğru değerlendirmek, gelecek için dersler çıkarmak önemli.

Şimdi o dönem kısaca neler yapıldığına, hangi çabalar harcandığına kısaca bir bakalım.

Cumhuriyetin kuruluşu 100 yıllık yakın bir tarih olduğu için tarihçilere de gerek yok. Yapılması gereken o dönem yaşananları anlayabilmek için sadece yazılı resmi tarihe değil yakın tarihi bire bir yaşayan canlı tanıkların anlattığı "öteki tarihe" bakmak yeterli.

M. Kemal kendisi ile aynı dönemde ulusal haklar için mücadele veren Kürd Teali Cemiyeti'nin Kürd halkı ile bağını koparmak için "çok çaba" gösterdi. Padişahı ve İslamiyeti kullanarak Kürd ileri gelenlerine eşit haklardan söz edip çeşitli vaatlerde bulundu. Örneğin 1920'de verilen özerklik sözü verdi, Erzurum ve Sivas Kongrelerde benzeri kararlar aldırdı.1921'de 1.mecliste "Kürdlerin ırki toplumsal ve coğrafi hukuka göre güvence getirimesi"ni savunmasına rağmen, verilen bütün sözler unutuldu ve 1924'te Kürd'leri yok sayan anayasayı 2.meclise kabul ettirdi. Bunları yapabilmek o dönem için "çok çaba" gerektiriyordu.

Cumhuriyet tarihinde Koçgiri’de başlayan ulusal talepler için baş kaldırı Ağrı’daki isyanlar ile devam etti. Resmi tarihçilerin çeşitli bahaneler üreterek adına isyan dediği olaylarda bölgeye defalarca müdahale edildi, kanlı operasyonlar yapılarak bölgenin demografik yapısına ile oynandı. Süreç Dersim'de yapılan katliam ile devam etti. Yaşanan her operasyon sonrası Şark Islahat Planına uygun olarak bölge halkı yerinden, yurdundan koparılarak asimile edilecek yerlere dağıtılacak mecburi iskana zorunlu olarak tabi tutuldu.

Evet Sancar'ın dediği gibi Kürd sorunu için M. Kemal çok çaba harcadı. Bu çabalar sonucunda çok partili sisteme geçişe kadar deyim yerindeyse Kürd'lerin üzerine "ölü toprağı" serpildi.

Yukarıda canlı tanıkların anılarından söz ettik. Yazı uzamasın diye o döneme tanıklık eden, üstelik devletin görevlendirdiği iki yetkilinin çarpıcı anılarına değinmek Sancar'ın sözünü ettiği çabanın nedenlerini anlamak için yeterli olacaktır. Bunlardan ilki; Diyarbakır İstiklal Mahkemesi yargılanan bir gence sırf Türkçe bilmediği için idam cezası veriliyor. Karara itiraz eden aynı mahkemenin Baş Savcısı Ahmet Süreyya bey infazı durdurmak için Ankara'ya baş vuruyor. Ankaranın verdiği yanıt; "Gayemiz Kürd'lerin ve Kürdçülerin kafasının ebediyen edilmesidir. Hakim arkadaşlarınla anlaş, gözlerinden öperim" Baş vekil İsmet

Diğeri Türkiye'de yıllarca Dış İşleri Bakanlığı yapmış, Dersim katliamı dönemde ve Seyit Rıza'nın idamında özel görevli olan İhsan Sabri Çağlayangil'in kan donduram anıları. İnternete girildiğinde kolayca ulaşıla bildiği için burada uzunca yazmayacağım.

Mustafa Kemal'in hasta yatağında bile Rojava'da yaşayan Kürd'lerin Akdeniz ile olan bağını koparmak için Hatay'ı Türkiye'ye katması az çabamı?

Geriye dönüp baktığımızda M. Kemal dönemi ve sonrası hayatın her alanında Kürd sorununun "çözümü" için nasıl çaba harcandığını yapılan uygulamalardan biliyoruz.

Evet M. Kemal Kürd sorununu çözmek için çok çaba harcadı. Mithat Sancar M. Kemal'in tek ulus yaratmak amacı için çaba harcadığını bilmesine rağmen söylemiyor. İlginç ve düşündürücü olan çok eleştiri almasına rağmen parti içinden bir tepki almaması.

Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Nerina Azad'ın editöryal politikasını yansıtmayabilir.

4657 kişi tarafından görüldü.
Son Güncellenme:23:56:42

Adnan Güllüoğlu

Adnan Güllüoğlu

Yazarın Önceki Yazıları

Bağımsızlık Talebi Olmayanlar Güney Kürdistan Federe Yönetimini AnlayamazYa Tutarsa?Filistin Halkının Kazanımları Kürd Halkının Zararına Olmadığı Gibi Kürd Halkının Kazanımları Filistin Halkının Zararına OlamazSavaşa Karşı Barış İstemenin Yolu Ulusların Kendi Kaderini Tanımaktır‘Eğer Siz Bayrak ve Devlet İstemiyorsanız Sizde Bir Sakatlık Var’Kaş Yapmak İsterken Göz Çıkarmak İsteyenlere Meydan VerilmemeliSeçimin Kaybedeni AKP, Ancak Kazananı YokKürd'ler Arafta Kalsın Diye Sorunun Adı Doğru Konmuyor"Xwade Mırov Kor Neke/Kor Bıkeĵi Ker NekêKurmê darê ne ji darê be dar narizeTartışan İki Kasap Arasında Koyunun Taraf Tutması Akıbetini DeğiştirmezAnadile Konulan Yasak Irkçılığın ve Asimilasyon Politikasının Çirkin YüzüdürSiyaset ve Samimiyet Aram Tigran - Mamoste Aramê Dikran'İdam Edileceğiz, Ancak Bu Gururlu Bir Ölüm, Sizden Yas Tutmamanızı, Siyah Giymemenizi ve Cesur Olmanızı Diliyorum'Futbol Sadece Futbol OlmalıTürkiye Çifte Standartlar Ülkesi Gün ilkeli Siyaset ve Birlik GünüdürDıms u Pekmez Hiç - Fark EtmezKommagenes (Kom-Ma-Geli) Aryen Aşiretler Birliği ve Nemrut Denilen Kralları, İnkar ve Aşağılamak Amacıyla Uydurulan Rivayet 100 Yıllık, İnkar Üzerine Kurgulanmış ve Hala Uygulanmak İstenen Senaryo İki Resim ve DüşündürdükleriBir Binayı Yapamazsan Yıkıpta Viran EylemeBugün Cumartesi!'Sizin Yüzünüzden Arkadaşlarım Öldü'Filistin Halkının Devlet Olma Hakkı Kadar Yahudi Halkının da İsrail'de Güven İçinde Yaşama Hakkı VardırEzilen Ulus Adına 'Dost Pazarda Görsün Diye' Eylem YapılmazKürd'ler ile İsrail ve Bölge Barışı 'Türk Solu' ve Sosyal Şovenizm'Sorgulanmayan Hayat Yaşanmaya Değmez'Filler Tepinince Çimenler Altta Kalır ve EzilirPKK İle Daha Nereye Kadar?Kürd'ler Neden Referandum Yaptı Ve Neden Bağımsız Devlet Olmak İstiyor?Birlik Sorunu ve Gelinen Zorunlu Yol AyırımıDüşen Öküze Bıçak Çeken Çok OlurKemalizm İle Sosyalizm Arasında Bir Değil Bir Çok Aşılmaz Duvarlar VardırSpor ve Kabaran Milli DuygularÇadır Kurduğun Her Yer Senin Değildir1 Eylül Dünya Barış GünüAslanlar kendi hikayelerini yazmadıkça avcıların hikayelerini dinlemek zorundayızTek tanrılı bütün inançlar öldürme der'Ya göründüğün gibi ol, ya da olduğun gibi görün' Lozan ve Sonrası Türk’ler ve Kürd’ler Birbirini Sevmek Zorunda Değil Xani Xulam yürüyüşüne devam ediyorMezar Yerleri Bile BilinmeyenlerYanardağ Kim ve Neden Tutuklandı?HDP'yi Kimler Kurdu, Kimin Partisi?'Bir Kere Yanlış Trene Bindiyseniz Koridorda Ters Tarafa Yürümenin Hiçbir Faydası Yoktur'Seçim Yenilgisi ve Nedeni Üzerine Notlar Kürd’lerin Artık Kendi Senaryoları Olmalı 27 Mayıs’ta Yapılanın Devrim Değil Darbe Olduğu 22 Yıl Sonra Anlaşılmasının Gelişen Demokrasi Kültürü ile İlgisi Var mı?Bu Ülkede Sadece Taraf Olmayanlar Değil Taraf Olanlarda Bertaraf Edildi Kürdlerden Başka İttifak Dışında Kimler Kaldı?Halk Adına Devrim Yapmayı Beceremeyenler Bu Seferde Oyunu Alamadığı Halkı SuçluyorAdı Konmadan Savunulan Entegrasyonun Tek Amacı Vardır, O Da Asimilasyondur CHP Tek Başına İktidar Olsa Denizin, Yusufun, Hüseyinin İtibarlarını İade Eder mi?Türkiye’de Kaybedilen Yakınlarını, Mezar Yerlerini Aramak Hala Suç İzmir Mitingi ve Geride BıraktıklarıÇoğunluk Her Zaman Haklı DeğildirErdoğan-Kılıçdaroğlu Arasında Bırakılan Kürd Seçmen Kürd'ler Ne YapmalıDavul Kimin Boynundaysa Tokmakta Onun Elinde Olmalıdır Farklı Olana Eşit Haklar Tanımayan Bir Hareket Demokrasiden Söz EdemezBiz Kırmızı gülüz, o dikendir bizeKendi kimliğiyle eşit olmayı isteyen Kürd'ün bu ülkede düşmanı çokKürd’ler her şey olabilir ancak kendi olamaz Ulusal Haklar Söz Konusu Olduğunda Varlığı İnkar Edilenler Neden Seçimde Sizinle Birlik Olsun?İnsan Düşünmeden Edemiyor Kürd’ler iki ittifaktan birine neden oy versin?Kürd’lerinde Yeni Yüzyıl İçin Kendi Kimlikleri İle Bir Hesabı Olmalı Babacan ve Partisinin Açıklamaları Ciddiye Alınmalıdır Yapılacak Seçimde ve Yeni Yüzyılda Son söz Kürt’lerin olacak Geçmişe sahip çıkmak hala varlığını koruyan ilkeler ile olur Yargı Yolu Kapansa da Roboski Yüreklerde Kapanmadı, Kapanmaz!Fransız polis ile çatışmak hangi aklın ürünü?Şeva Yelda-Şevçile Legal Siyasette Ulusal Birlik ve Olması Gereken İlkeler Ezi bayramı kutlu olsunNeymiş 'aynı gemideymişiz', neymiş 'Demokrasi herkese lazım-mış' Ulusların Kendi Kaderini Tayin Hakkı’nı Savunmak...Gönlü Ayran Olanın Çalkalayanı Çok Olur Kanayan ve Kapanmayan Yara Roboski İnsan haklarının olmadığı yerde hayvan haklarından söz edilemezSöylendiği Gibi Aynı Gemide miyiz?Demokratik Bir Anayasa Bekleyenler İçin Deyim Yerindeyse Yine ‘Dağ Fare Doğurdu’25 Kasım kadına karşı şiddete karşı mücadele günü Bitmeyen Kürd sorunu, farklı bir bakış açısı ve yine koparılan kızılca kıyamet Savaş ve barış diğer kavramlarda olduğu gibi taraf olanlara göre çeşitli anlamlar ifade eder Dayan İran dünyayı şaşırtmaya devam et Siyasette İki Yanlış Toplansa da, Çıkarılıp, Bölünse de Doğru Sonuç Elde EdilmiyorKedi Allah rızası için fare tutmazİletişim çağında tarihi gerçekleri çarpıtmak çirkin olmakla birlikte nafile ve utanç verici bir çabadır Değişim eskinin tekrarı ile olmazTürkiye’de siyaset önyargı ve ötekileştirme üzerine kuruludur Tarih ve Kültürel Değerler gibi Ekoloji de gelecek nesiller adına korunması gereken bir mirastırYapılan zulme bakıpta görmeyen de kör şeytandırİki Parti ve İki Belediye Başkanı İki yüzlü değil, çok yüzlü CHP Kılıçdaroğlu: Kürdistan lafından ben de rahatsız oluyorumSorunlar ancak eşitler arasında çözülür Jin, Jiyan u AzadiEfrin’de neler oluyor 5 No’lu Cezaevi kazandığı şöhrete uygun İşkence Müzesi olmalıdır Geliyorum diyen madenlerdeki 'Kazalar' kader değildirCHP ve AKP ikileminde bırakılan seçmen Demokrasilerde Ben Diyerek Siyaset YapılmazCema Bayramı ve EzidilerYok Birbirinizden FarkınızKürd'ün acısı bitmiyor: Gözyaşları içinde mezara verilen Wanyar bebekKürdistan Bağımsızlık Referandumu ve İsrailKürt kadınının saçını keserek verdiği acılı mesajBir amaç varsa, o amaca ulaşmak isteniyorsa bunun yolu ilkeli siyaset yapmaktır Devletin Çirkin Yüzü; Diyarbakır 5 Nolu CezaeviÖzür Dilemek ErdemdirTürkiye'de Yapılan Darbelerin Tek Amacı Statükoyu KorumaktırZilan Katliamı / Komkujiya ZilanAdnan Güllüoğlu: Problemler anlaşılmadan çözülmezKör Topala 'Nasıl Gidiyor' Diye Sormuş, Topalda Köre 'Gördüğün Gibi' DemişTencere Dibin Kara, Seninki Benden KaraCHP Eski Tas, Eski Hamam72 yaşındaki bir kadına doktor ayıbıEvlat Sevgisinin simgeleri: Cumartesi AnneleriHDP'nin beyinlere yerleştirmek istediği mantıkYeter Demenin Zamanı Geldi ve Artık GeçiyorAnti-Marksist DevrimcilikBir Doğrunun Ardına Kırk Yalanı SığdırmakTekçi Düşünce Kuzu Postu Giymiş Kurt GibidirDenetlenebilir Bir Başkanlık Sistemi ve Bölgelere Ayrılmış TürkiyeBir Kadın Kahraman Leyla Kasım Hiç Bir Anne Evladını Siyasi Bir Amaç İçin Kullanıp Feda Etmezİlkesiz Yapılan Siyasetin Başarı Şansı YokturKimin Kaçtığı, Kim Savaştığı Değil önemli Olan Kürd Halkı ve Bu Halkın Geleceği İçin Kim Ne İstiyor Düşündürücü Olan ve Yanıt Bekleyen SorularEnlerin 1 Mayıs KutlamasıDevlet ve Demokrasi GeleneğiSiyasette Tutarlı Olana Saygı DuyulurDeğerlerine Sahip Çıkmayan Ezilen Uluslar Yok Olmaya Mahkumdur!Eleştiri ve ÖzeleştiriKürdler Neden Size Oy Versin?Barzaniler, yine Kürt ve Kürdistan karşıtlarının hedefindeHDP Nereye Gidiyor?CHP ve KürtlerIrkçı validen Kerkük'te Newroz yasaklarıDevleti Olmayan Her Halk YalnızdırTeslimiyet Ölüme, Direniş Zafere GötürürAzınlığın Azınlığı OlmakSavaşlarda Taraf Olunur!Putin'e Dünya Dur DenmeliTürkiye'de Antiemperyalist OlmakSavaşa Hayır!İşlenen Kadın Cinayetleri ve NedenleriTaş Yerinde Durduğu Kadar AğırdırSorunların Adı Doğru Konmadığı Sürece Üstü Örtülerek ÇözülmezAnlayan varsa beri gelsinTürk Solunun Dayanılmaz KibriAna Dilde Seçmeli Anadil'e "Yetmez ama Evet"Sezen Bahane Kemalizm ile Türk İslam Sentezcilerinin İttifakı ŞahaneŞaka GibiKim hesap soracak? İmralı mı, Edirne mi?Hoş Ama Boş KonuşmakKılıçdaroğlu ve Stockholm Sendromu
x